Hoe toekomstbestendig is ons elektriciteitsnet? Terwijl investeringen in de energie-infrastructuur blijven stijgen, stapelen de zorgen zich op. Bedrijven staan in de wacht, windparken vertragen en netbeheerders trekken aan de bel. De energietransitie bevindt zich in een kritieke fase.
2024 was een bewogen jaar voor het elektriciteitsnet. In zowel Nederland als Duitsland ondervonden netbeheerders flinke druk door de groeiende vraag naar stroom en de beperkte capaciteit om deze te leveren. In Nederland wachten nu zo’n 900 bedrijven op een aansluiting op het hoogspanningsnet, in Duitsland zijn dit er ongeveer 500. Dit komt door drukte op het stroomnet die verduurzaming in de weg staat. Tegelijkertijd verliest de Europese industrie terrein door hoge energiekosten. De concurrentiepositie staat onder druk, terwijl de politieke en maatschappelijke druk om te verduurzamen juist toeneemt.
Manon van Beek, CEO van netbeheerder TenneT, gaf tijdens de presentatie van de jaarcijfers een somber beeld van de situatie. “We zitten in de moeilijkste fase van de energietransitie”, aldus Van Beek. “Maar het blijft cruciaal dat we blijven investeren in het elektriciteitsnet. Dit draagt bij aan energieonafhankelijkheid voor Europa”. Ze uitte haar zorgen over het maatschappelijk debat rond de noodzaak van de energietransitie. “Ik maak me zorgen over de investeringsbereidheid. Die is juist nu hard nodig”.
De investeringen in het elektriciteitsnet zijn inmiddels opgelopen tot miljarden per jaar. Alleen al in 2024 besteedde TenneT ruim 10 miljard euro aan uitbreiding en vernieuwing van het net, zowel op land als op zee. De totale investeringsbehoefte voor de komende jaren ligt op een ongekende 195 miljard euro. De Nederlandse staat ondersteunt dit met twee leningen aan TenneT ter waarde van 44 miljard euro. Deze investeringen zijn noodzakelijk, maar drukken wel op de energierekening van bedrijven en huishoudens. Van Beek erkent de zorgen hierover: “Netwerkkosten maken nu al een kwart uit van de elektriciteitsprijs”. Ze pleit voor overheidsmaatregelen om kwetsbare groepen en de industrie te ontzien, en ziet perspectief in het plan van de Europese Commissie om elektriciteit goedkoper te maken.
Lagere stroom- en netwerktarieven kunnen ook het animo voor windenergie op zee stimuleren. Hoewel de plannen voor nieuwe windparken tot halverwege het volgende decennium nog overeind staan, daalt de interesse voor toekomstige projecten. Van Beek is voorzichtig: “Voor het volgende deel van de energietransitie is de onzekerheid groter”. Toch zijn er ook lichtpunten. Zo zijn er stappen gezet om het vergunningenproces te versnellen en zijn de eerste tijdsduurgebonden contracten afgesloten. Dit type contract geeft bedrijven korting op het nettarief als zij flexibel omgaan met hun stroomverbruik. TenneT verwacht hier veel van. Ook zijn er contracten getekend voor grotere ‘stopcontacten op zee’ en de bijbehorende kabelinfrastructuur is verzekerd.
Niet alleen TenneT investeert fors in het elektriciteitsnet. Enexis, verantwoordelijk voor het regionale net in grote delen van Nederland, voerde in 2024 investeringen uit ter waarde van bijna 1,5 miljard euro. “We hebben nog nooit zoveel kabels gelegd en transformatorhuisjes gebouwd”, aldus CEO Rutger van der Leeuw. Enexis realiseerde 1.225 megawatt extra capaciteit en voegde 500 megawatt aan flexibele capaciteit toe. Dat laatste betekent dat bestaande infrastructuur zwaarder wordt belast of dat bedrijven met een flexibel contract niet altijd op piekvermogen draaien. Toch blijft het overtuigen van bedrijven lastig. Slechts 4 procent van de potentiële klanten tekent uiteindelijk een flexcontract. CFO Mariëlle Vogt ziet wel verbetering: “Bedrijven realiseren zich steeds meer dat ze anders moeten gaan werken als ze vergroening willen”.
Ondanks de inspanningen blijft de vraag naar netwerkcapaciteit sneller stijgen dan het aanbod. Van der Leeuw durft geen prognose te geven voor wanneer dit kantelpunt bereikt wordt. De financiële druk op Enexis groeit: het bedrijf gaf dagelijks ruim 1,5 miljoen euro meer uit dan er binnenkwam. Toch is er vertrouwen in de toekomst. De kredietwaardigheid van Enexis – een AA-rating – stelt het bedrijf in staat om goedkoop geld op te halen. Wel wordt voorgesteld aan de aandeelhouders, waaronder provincies en gemeenten, om tijdelijk af te zien van dividend.
De uitdagingen rond het elektriciteitsnet zijn groter dan ooit, en de benodigde investeringen vragen om een lange adem. Het is een opdracht aan overheden, bedrijven én burgers om koers te houden. Een robuuste energie-infrastructuur is geen luxe, maar een voorwaarde voor verduurzaming en economische groei. Wil jij samen met andere professionals werken aan slimme, toekomstbestendige oplossingen voor ons elektriciteitsnet? Kom dan naar het Recharge Earth congres op 17 en 18 september 2025. Daar komen experts uit publieke en private sectoren samen om te werken aan een duurzame energievoorziening.
Altijd op de hoogte blijven?
Ontvang exclusieve tips en trends direct in je inbox.
